Lokale media meldde onlangs dat een moskee van de Islamitische Stichting Nederland aan de Stadhouderslaan in Assen werd beplakt met grote posters met volgens de politie kwetsende teksten. En uit de wijk Aa-landen in Zwolle kwam het bericht dat een moslimgezin al bijna een jaar wordt geïntimideerd met bloed aan de muren, een varkenskop op de motorklep en lek geprikte banden. Is dit een trend of wordt er vooral meer gemeld en bericht? Een moeilijk te beantwoorden vraag.
Vandaag verscheen de derde rapportage van het Monitor Islamofobie Project van Ineke van der Valk, gastonderzoeker bij de Universiteit van Amsterdam. Zij ziet vanaf de eerst verzamelde data uit 2005 een stijgende lijn in het aantal (gemelde) incidenten bij moskeeën en de laatste jaren een toename van moslimdiscriminatie over de hele linie. In deze rapportage daarnaast veel aandacht voor de beeldvorming over moslims/islam op de weblogs GeenStijl en Powned. Van der Valk constateert toenemende haatuitingen.
Het Monitor Islamofobie Project rapporteert periodiek gegevens over moslimdiscriminatie en islamofobie in Nederland. Omdat het een langlopend project is waarbij herhaaldelijk en met de nodige regelmaat metingen worden gedaan, is het mogelijk om de ontwikkelingen rond dit verschijnsel over een langere periode te volgen en er daardoor beter inzicht in te krijgen. Per keer wordt op een deelonderwerp dieper ingegaan. In deze periode was dat de beeldvorming over moslims/islam op internet.
In het eerste deel van het rapport zijn beschikbare gegevens over moslimdiscriminatie bijeengebracht over de periode 2014-2016 (data van antidiscriminatie voorzieningen, gegevens uit onderzoek van derden, ontwikkelingen in politiek en beleid, tegenbeweging en dergelijke). Ook is een inventarisatie van daden van agressie tegen moskeeën gemaakt.
Van der Valk geeft aan dat het aantal door haar geregistreerde incidenten bij moskeeën in 2016 – 72 – sinds incidentgegevens door het monitorproject geïnventariseerd worden – vanaf 2005 – niet eerder zo hoog is geweest. Deze toename correspondeert volgens Van der Valk met een verdubbeling van de meldingen en aangiften van moslimdiscriminatie gedaan in 2015 ten opzichte van 2014 bij politie en meldpunten internetdiscriminatie en met de groei van 45% bij de antidiscriminatiebureaus. Deze gegevens lijken erop te wijzen dat moslimdiscriminatie toeneemt, zegt van der Valk.
Op Republiek Allochtonië besteedden wij aan de duiding van deze cijfers vorig jaar al de nodige aandacht, waaronder hier en hier. Ook informatie die wij onder meer krijgen van islamitische koepelorganisaties over incidenten bij moskeeën of over ervaringen van discriminatie onder hun bezoekers, bevestigt deze (gemiddeld) stijgende trend.
Internet: GeenStijl en PowNed
Ineke van der Valk doet in het tweede deel van het rapport verslag van een verdiepend onderzoek naar de beeldvorming over moslims en islam op twee weblogs. Via kwantitatief en kwalitatief onderzoek zijn internetuitingen op GeenStijl en PowNed geanalyseerd sinds hun ontstaan in respectievelijk 2003 en 2013 tot eind 2015. Van der Valk koos voor GeenStijl en PowNed omdat dit intussen gevestigde nieuwe media zijn met grote bezoekersaantallen waarop veel wordt gepost. In totaal gaat het in dit onderzoek om 18.000 artikelen en 260.000 comments over moslims/islam. De toegepaste onderzoeksmethodiek maakt het mogelijk zulke grote databestanden te downloaden en te bestuderen. De kwantitatieve analyse is verricht in samenwerking met P. Törnberg (Chalmers University of Technology/ Universiteit van Amsterdam) die hiervoor ook het onderzoek instrumentarium ontwikkelde.
Een relatief klein aantal posters zet de toon, stelt Van der Valk, in wat volgens haar maar nauwelijks een discussie genoemd kan worden. Op PowNed neemt het discours over moslims/islam volgens Van der Valk een meer prominente plaats in dan op GeenStijl. De beeldvorming over moslims/islam is op beide weblogs vrijwel over de hele linie negatief. Het onderwerp wordt veelal benaderd vanuit het perspectief van moslims als culturele of politieke bedreiging, of zij worden geframed als object van haat, zegt Van de Valk.
Van de Valk concludeert: “Markeerpunten in het proces van racialisering van moslims dat volgens de onderzoeker plaats vindt op beide blogs, hebben vaak betrekking op kleding en uiterlijk van zowel vrouwen als mannen. Zo worden moslims geïsoleerd van de rest van de samenleving en wordt hun herkenbaarheid vergroot Het verwijderen van uitingen en blokkeren van posters die over de schreef gaan is het belangrijkste instrument van het zelfreinigende vermogen van beide weblogs. Hoewel moderatoren grote aantallen uitingen hebben verwijderd is beledigende, discriminerende en choquerende content nog steeds in overvloed aanwezig.”
Veel gebruikte begrippen stammen blijkens het onderzoek direct uit het discours van Geert Wilders die veel sympathie en lof oogst. Dat geldt niet voor andere parlementaire partijen en hun leiders (vooral de PvdA en D66) die voorwerp zijn van hoon en spot, maar ook niet voor buitenparlementaire traditioneel extreemrechtse groepen. Deze vinden bij de posters volgens Van der Valk evenmin steun.
Het rapport Monitor Moslim Discriminatie, derde rapportage. met special: online beeldvorming over moslims en islam kan hier worden gedownload op de site van IMES, Universiteit van Amsterdam: Eerdere uitgaven van het Monitor Islamofobie project zijn Islamofobie en discriminatie, Amsterdam: AUP 2012; Monitor Moslimdiscriminatie, Amsterdam: IMES, Universiteit van Amsterdam 2015 en Incidenten bij moskeeën: risico en bescherming, 2016.
Sinds 2010 houdt Republiek Allochtonië een lijst bij met incidenten rond moskeeën. De laatste versie van deze lijst dateert van september vorig jaar. We willen binnenkort een update maken. Correcties en/of aanvullingen ontvangen wij graag via info@republiekallochtonie.nl
Door: Roemer van Oordt
Roemer van Oordt is redacteur van Republiek Allochtonië en doet onder meer onderzoek naar processen van uitsluiting en radicalisering
